Linux တင္သံုးဖို႔ လက္ေတာ့ တစ္လံုးဝယ္မယ္

                                              


ဘယ္ laptop(notebook) ျဖစ္ျဖစ္ မ်ားေသာအားျဖင့္ linux တင္လို႔ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ကြန္ျပဴတာကုိ ဘယ္လိုသံုးမွာလည္း ဆိုတာ အရင္ သိဖို႔လုိပီးေတာ့ ဘယ္လိုိဟာမ်ိဳးဝယ္ရင္ သင့္ေတာ္မလည္း ဆံုးျဖတ္ရမွာပါ။

ဘာသံုးမွာလည္း

ပထမဦးဆံုး ကိုယ္က ဘယ္ရည္ရြယ္ခ်က္ အတြက္ စက္ကုိ သံုးမွာလည္း စဥ္းစားရပါမယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ တစ္ေယာက္တည္းသံုးမယ္ေပါ့။ စာေတြဘာေတြ ေရးဖို႔ ဇယားေတြတြက္ဖုိ႔ ခ်က္ဖို႔ office suite လိုမယ္။ အင္တာနက္ ေလွ်ာက္ေမႊဖို႔ browser လိုမယ္။ အီးေမးလ္ ေတြ ဘာေတြ သံုးမယ္။ ခ်က္တင္ ေတြ သံုးမယ္။ အဲဒီေလာက္ဆိုရင္ အလယ္အလတ္ ေလာက္ရွိတဲ့ ကြန္ျပဴတာဆို လံုေလာက္ပါၿပီ။ core i3, RAM 4GB ေလာက္ေပါ့။ ေသေသခ်ာခ်ာ တစ္ခုခ်င္း စစ္စစ္ေပါက္ေပါက္ သိေအာင္ လုပ္ၿပီးမွ ဝယ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြကုိ
သိသင့္ပါတယ္။
ေငြဘယ္ေလာက္သံုးမလညး္၊
screen size က ေကာ ဘယ္ေလာက္လိုခ်င္လည္း။ (13″ or 15″ or 17″)
ကိုယ္က စက္ကုိ ဘယ္လိုသံုးခ်င္လညး္၊ ဥပမာ။ အင္တာနက္ ပဲ သံုးမွာလား၊ System Admin လုပ္ဖို႔လား၊ software ေရးဖို႔လား၊ windows နဲ႔ dual boot သံုးအံဳးမလား စသည္ျဖင့္ေပါ့။
Battery ကေကာ ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာ သံုးခ်င္တာလညး္။
ရုပ္ရွင္ေတြ ဘာေတြ ၾကည့္ဖို႔ DVD drive လိုေသးလား ။ ဒါမွ မဟုတ္ Blue ray မွာ ျဖစ္မွာလား။
ဂိမ္းေစာ့ဖို႔ ဆိုရင္ေတာ့ အေကာင္းစား လိုမွာပါ။ ျပီးေတာ့ windows နဲ႔ dual တင္သင့္ရင္ တင္ရပါ့မယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔ ဂိမ္းေတြက Linux မွာ ေစာ့လို႔မရပါဘူး။
ေနာက္ဆံဳးတစ္ခ်က္ကေတာ့ ကိုယ္ဘာေတြသံုးေနတာလညး္ သိတဲ့ ကြန္ျပဴတာ အေၾကာင္း နားလည္တဲ့သူတစ္ေယာက္ကုိ desktop ကေန laptop ေျပာင္းသံုးရင္ အဆင္ေျပမလား ေမးသင့္ပါတယ္။

အၾကမ္းမ်ဥ္းအားျဖင့္ ကိုယ့္ဘာသာကုိ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်မယ္ဆိုရင္ေတာ့ လို႔မယ့္အခ်က္ေလးေတြေဖာ္ျပထားပါတယ္။
Central Processing Unit (CPU)

CPU ဆိုတာကေတာ့ ကြန္ျပဴတာရဲ႔ ဦးေႏွာက္လို႔ တင္စားၾကပါတယ္။ Linux ကေတာ့ mobile cpus ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ တင္သံုးလို႔ရပါတယ္။ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ မ်ား ကေတာ့ mobile cpus မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
Intel Atom
Intel Core 2 Duo
Intel Core i5 Duo
Intel Core i7 Duo or Quad
AMD Athlon 64 Mobile
AMD Turion 64 X2

cpu ရဲ႔ အျမန္ႏႈန္းကေတာ့ 1.3GHz ကေန 2.2GHz အတြင္းဆိုရင္ အဆင္ေျပေလာက္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ cpu မွာ Cores ဘယ္ႏွစ္လံုးပါလည္း ဆိုတာလည္း အေရးၾကီးပါေသးတယ္။ Cores မ်ားေလး အလုပ္မ်ားမ်ား လုပ္ႏိုင္ေလေပါ့။ ဥပမာ။ Intel Core 2 Duo ဒါမွ မဟုတ္ AMD Turion 64 II (Dual Core) ေတြကေတာ့ နာမည္ၾကီး CPU ေတြပါ။ ကြ်န္ေတာ့္ အျမင္ကေတာ့ အဲဒါေတြဟာ 64 bit Linux distro ေတြနဲ႔ သင့္ေတာ့မယ့္ ဟာေတြပါ။
Video Card and X Server

လက္ေတာ့မွာ အျမင္လွလွေလး နဲ႔ အလုပ္လုပ္ေစခ်င္တယ္ဆိုရင္ ( not command line only) X windows system ကုိ သံုးရပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဘယ္လို graphic card ကို ေရြးခ်ယ္ရမလည္းဆိုတာလညး္ အေ၇းၾကီး ပါတယ္။ Graphic card မွာေတာ့ 3D သံုးလို႔ ရတာေတြ 2D ပဲ ရတာေတြ ဒါမွ မဟုတ္ ရိုးရိုး distplay ပဲ ပါတာေတြ ရွိပါတယ္။ Nvidia Graphic ကေတာ့ 3D ေတြသံုးႏိုင္ပါတယ္။ ATI Graphic ကေတာ့ Open source driver ေတြ ရွိၿပီး 3D လည္း ရပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ သူတို႔ရဲ႔ webiste ေတြ သြားၿပီး ကုိယ္နဲ႔ ဘာဟာဆိုသင့္ေတာ္မလည္း သြားၾကည့္ၿပီး ဆံုးျဖတ္တာ ေကာင္းပါတယ္။
ATI/AMD Linux drivers
Nvidia Linux drivers
Linux Graphics drivers from Intel
Look here at X.org to check

Low End Video Cards
Intel GMA 4500MHD
Intel 945GM
Intel 950 GMA
Intel X3100 GMA
NVIDIA Quadro NVS 160M (256MB)
Mid to High-End Video Cards

ေစ်းႏႈန္းေရာ အသံုးျပဳလို႔ရတဲ့ဟာပါ အလယ္အလတ္တန္းစားေတြပါ။ အဲဒီေလာက္ဆို ေတာ္တန္ယံု 3D video games ေတြ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ Video/Photo editing ေတြ လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။
NVIDIA Quadro FX 880M (1024 MB)
NVIDIA Quadro FX 2800M (1024 MB)
NVIDIA Quadro NVS 3100M (256 or 512 MB)
NVIDIA GeForce 9300M GS
NVIDIA GeForce 9300M
Intel GMA X4500 HD
ATI FirePro M7740 (1024 MB)
ATI Radeon HD 3650 (512 MB)
ATI Mobility Radeon HD4650 (1024 MB)

ေနာက္ဆံုးတစ္ခ်က္ကေတာ့ အဲဒီ Graphic card ေတြနဲ႔ Linux မွာပါတဲ့ X Display နဲ႔ ကိုယ္သံုးမယ့္ Software ေတြ (ရုပ္ရွင္ၾကည့္တာတို႔၊ တစ္ခ်ိဳ႔ opensoure ဂိမ္း ေတြ ေဆာ့ဖို႔တို႔၊ presentation ဖိုင္ေတြဘာေတြ လုပ္ဖို႔တို႔။ စသည္ျဖင့္ ) နဲ႔ အိုေက ရဲ႔လား ေသခ်ာ ဆန္းစစ္ ၾကည့္သင့္ပါေသးတယ္။ ကြ်န္ေတာ့္ အျမင္ကေတာ့ ရံုးသံုး၊ ကိုယ္ပိုင္သံုး software developer သံုးဆိုရင္ေတာ့ Intel Graphic card နဲ႔ တင္ အဆင္ေျပပါတယ္။ dota ေတာ့ ခုတ္လို႔ရဘူးေပါ့ဗ်ာ။ ခုတ္ခ်င္ရင္ေတာ့ အနည္းဆံုး 1GB Graphic ေလာက္သံုး၊ steam နဲ႔ Dota2 ခုတ္လို႔ရမယ္။
RAM

RAM (Random Access Memory) က ေတာ့ အလုပ္စားပြဲနဲ႔တူပါတယ္။ စားပြဲၾကီးရင္ stationary ေတြ မ်ားမာ်း တင္ထားၿပီး အလုပ္ ခပ္ျမန္ျမန္ လုပ္လို႔ရသလိုပဲ။ ကြန္ျပဴတာမွာ RAM မ်ားေတာ့ အလုပ္မ်ားမ်ား တစ္ျပိဳင္နက္ လုပ္လို႔ရတာေပါ့။ VirtualBox တို႔ Photo editing ေတြ လုပ္မယ္ဆုိရင္ RAM မ်ားမ်ား လိုပါတယ္။ 2GB ကေန 4GB ကေတာ့ အသင့္ေတာ္ဆံုးပါပဲ။ အခုေနာက္ဆံုးေပၚ စက္ေတြကေတာ့ 16GB ထိပါပါတယ္။ Linux မွာ 4GB အထက္ RAM ထည့္ထားတယ္ဆိုရင္ေတာ့ PAE ဒါမွမဟုတ္ 64Bit kernel ကို အသံုးျပဳရပါမယ္။
Hard Disk

Data ေတြသိမ္းဖို႔ အတြက္ ကြန္ျပဴတာမွ HDD လိုပါတယ္။ HDD ေတြကေတာ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေစ်းေပါလာပါၿပီ။ HDD က rotating platters ေတြေပၚမွာ data ေတြကိုသိမ္းတာပါ။ အဲဒီေတာ့ speed မ်ားတဲ့ဟာ ကုိ ထည့္သင့္ပါတယ္။ 7200rpm ရွိတဲ့ HDD ကေတာ့ အျမန္ဆံုးပါပဲ။ ဒါမွမဟုတ္ SSD(Solid state Drives) လည္း သံုးႏိုင္ပါတယ္။ SSD ေတြရဲ႔ အားသာခ်က္ေတြကေတာ့ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါတယ္။
ရိုးရိုး HDD ထက္ speed ႏွစ္ဆ အနည္းဆံုးျမန္ပါတယ္။
ထက္ပိုမို ေပါ့ပါးပါတယ္။
ပါဝါစား သက္သာပါတယ္။
စက္ အဖြင့္အပိတ္ ျမန္ပါတယ္။

Windows မွာ သံုးသလိုပဲ usb strick တို extra HDD တို႔လည္း တပ္သံုးလို႔ရပါတယ္။
Optical Disk

Linux မွာလည္း DVDs,Blu ray drive ေတြ တပ္လို႔ရပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ DVDs ေတြကို data backup လုပ္ဖို႔ တို႔။ ရုပ္ရွင္ သီခ်င္း DVD ေတြ လုပ္ဖို႔တို႔ သံုးၾကပါတယ္။ Linux မွာလည္း DVD burner software ေကာင္းေကာင္း ေတြ ရွိပါတယ္။ bule ray နဲ႔မွာ ရုပ္ရွင္ၾကည့္ခ်င္ပါတယ္ ဆိုရင္လညး္ တပ္ထားလို႔ရပါတယ္။ mplayer ေနာက္ဆံုး version ကေတာ့ blu ray ရုပ္ရွင္ေတြအတြက္ သင့္ေတာ္ပါတယ္။ အျခား opensource software ေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္။
Power Management: Suspend and Hibernate

Linux မွာ AMP ( Advanced Power Management ) and ACPI (Advanced Configuration and Power Interface ) ႏွစ္မ်ိဳးလံုး သံုးလို႔ရပါတယ္။ hibernate ကေတာ့ လက္ရွိအေျခအေနအတိုင္း disk မွာ သိမး္ထားတာ ျဖစ္ျပီး suspend ကေတာ့ RAM ေပၚမွာ သိမ္းထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ hibernat ကေတာ့ dual boot တင္ထားရင္ တစ္ျခား OS တစ္ခုကို ေျပာင္းဖြင့္လို႔ရပါတယ္။ suspend ကေတာ့ မရပါဘူး၊ စက္ဖြင့္လိုက္တာနဲ႔ ကိုယ္ ေနာက္ဆံုးဖြင့္ထားတဲ့ OS တစ္ခါတည္း တန္းပြင့္လာမွ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တစ္ခ်ိဳ႔ လက္ေတာ့ ေတြမွာ အလုပ္မလုပ္တာေတြ ရွိပါတယ္။

Wireless 802.11

လက္ေတာ့ အမ်ားစုကေတာ့ on-board 802.11 (a/b/g/N) wireless cards ပါပါတယ္။ ဘယ္ကဒ္ ေတြက Linux မွာ အလုပ္လုပ္ သလဲ google မွာ ရွာသင့္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္လညး္ ဒီေနရာ မွာ သြားၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။

Biometric Fingerprint Scanner

လံုျခံဳေရးအတြက္ အေရးၾကီးတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ”Biometric Fingerprint Scanner” လိုဟာမ်ိဳးလိုလာပါၿပီ။ Linux မွာ ေတာ့ KDM,GDM တို႔က fingerprint reader ေတြ အတြက္ အလုပ္လုပ္ပါတယ္။ ေအာက္ေဖာ္ျပပါတို႔ကေတာ့ fingerprint ပါတဲ့ လူသိမ်ားတဲ့ လက္ေတာ့ အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ပါတယ္။
IBM ThinkPad T and X series selected models (see list of supported devices)
Dell Latitude selected models
HP Pavilion (selected model)

ေအာက္ပါလင့္ မ်ားကေတာ့ linux fingerprint နဲ႔ ပက္သက္လို႔ သိသင့္တဲ့ အခ်က္ေတြပါ။
The fprint project aims to plug a gap in the Linux desktop: support for consumer fingerprint reader devices.
Fedora project wiki page describing supported devices and software for fingerprint devices.
Fn key (BlueKey) Support

Function key ကေတာ့ လက္ေတာ့ ေတြအတြက္ အထူး ထည့္ေပးထားတဲ့ keyboard ခလုပ္ေတြပါ။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အျပာေရာင္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ Fn နဲ႔ အျပာေရာင္ စာပါတဲ့ ခလုပ္နဲ႔ တြဲႏိုပ္ရင္ အထူး လုပ္ေဆာင္ခ်က္ ေတြ လုပ္ပါတယ္။ ဥပမာ၊ Fn + F11 အသံတိုးတာ Fn + F12 အသံက်ယ္တာ စသည္ျဖင့္ေပါ့။ Dell နဲ႔ IBM လက္ေတာ့ ေတြကေတာ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ Fn key ေတြ ပါပါတယ္။

Ports

ေအာ္ေဖာ္ျပပါတို႔ကေတာ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ လက္ေတာ့ေတြေဘးမွာ ပါတဲ့အေပါက္ေတြပါ။
USB - external hard disk, pen, mouse, keyboard and တစ္ျခား လိုအပ္တာေတြ ထုိးဖို႔ အေပါက္။
FireWire - လူသံုးနည္းပါတယ္။ Linux မွာ သံုးလို႔ ရဖို႔ အတြက္ software ေတြ ထပ္တင္ဖုိ႔ လုိပါမယ္။ Zip drives, hard drives, and CDRW/DVD drives ေတြသံုးလို႔ရပါ့မယ္။ ရွိသမ်ေတြ အကုန္သံုးလို႔ရဖို႔အတြက္ေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္ေသးပါဘူး။ Firwire အေၾကာင္း ထပ္သိခ်င္ေသးတယ္ဆိုရင္ wiki မွာ ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။
eSATA - နဲ႔ external hard disks တပ္သံုးမယ္ဆိုရင္ usb တို FireWire တို႔နဲ႔ တပ္သံုးတာထက္ ျမန္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔ စက္ေတြမွာ အလုပ္လုပ္ၿပီး တစ္ခ်ိဳ႔ စက္ေတြ မွာ အလုပ္မလုပ္ပါဘူး။ Dell ေနာက္ဆံုးထြက္ ေတြမွာေတာ့ ပါတတ္ပါတယ္။
Sound

On board sound card အမ်ားစုကေတာ့ Linux နဲ႔ ေကာင္းေကာင္း အလုပ္လုပ္ပါတယ္။ .mp3, .wav, .ogg နဲ႔ အျခား ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား သီခ်င္းဖိုင္ေတြကို Linux နဲ႔ ဖြင့္ဖို႔အတြက္ အဆင္ေျပပါတယ္။

Docking Station (Port Replicator)

A Docking station and port replicator ကေတာ့ ကြန္ျပဴတာနဲ႔ ဆက္စပ္ ေနတဲ့ စက္ေတြ ထပ္တပ္ႏိုင္ဖို႔ပါ။ ဥပမာ desktop monitor, keyboard, printer, mouse, Palm Pilot စသည္တို႔ ထပ္တပ္တာမ်ဳးကုိ ဆိုလိုတာပါ။ docking station ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ Linux မွာ အလုပ္လုပ္လို႔ ရပါတယ္။
Ethernet (NIC)

နက္ဝက္ၾကိဳး ထုိးတဲ့ အေပါက္ပါ။ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား လက္ေတာ့ေတြက Intel and Broadcom (tg3) Ethernet cards ကုိ သံုးၾကပါတယ္။ Linux ကလည္း ေကာင္းေကာင္းသိပါတယ္။ ဘာလိုဟာေတြကုိ Linux ကသိသလဲ လို႔ဒီမွာ ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။

ုိ
Tip: Test Your Laptop With Linux (Try Before You Buy)

Show room ကိုသြား Linux Live CD (such asKnoppix or Ubuntu or Fedora ) တစ္ခုခုယူသြား၊ ျပီးေတာ့ ကိုယ္ဝယ္မယ့္စက္မွာ ထည့္စမ္းၾကည့္။ boot တက္ၾကည့္မယ္။ X windows တက္လားၾကည့္မယ္။ wilreless ဒါမွ မဟုတ္ နက္ဝက္ၾကိဳးနဲ႔ Internet ခ်ိတ္ၾကည့္မယ္။ အကုန္အလုပ္လုပ္တယ္ဆို ဝယ္လာလိုက္ယံုပဲေပါ့။


Recommend Linux Distribution

Ubuntu, Linux Mint အိမ္သံုး တစ္ကိုယ္ရည္သံုး၊

Debian Web Developer, Opensource Software Developer (Qt C++, Qt Python. etc) သံုးဖို႔ သင့္ေတာ္ပါတယ္။

Linux အေၾကာင္း ႏိႈက္ႏိႈက္ခ်ြတ္ခြ်တ္ ေလ့လာခ်င္ရင္ Arch, Gentoo သင့္ေတာ္ပါတယ္။
Linux Laptop Vendors

ကဲ. အခု ဘယ္လို ေရြးမလညး္ သိၿပီ။ အဓိက အက်ဆံုးကေတာ့ wireless,video card, Ethernet card ပါပဲ။ ေအာက္ေဖာ္ျပပါတို႔ကေတာ့ Linux အသင့္ပါၿပီးသား လက္ေတာ့ ေရာင္းတဲ့ brand ေတြပါပဲ။
Dell sales Ubuntu Laptop in USA, Canada, UK, France, Germany, Spain and Latin America. (See official Ubuntu page). Dell India also sales high end Redhat Linux based laptop for business use.
HCL provides Ubuntu / Redhat / Fedora Linux based laptop in India.
Acer India provide Aspire series Linux based laptop in India.
HP Novell / Suse Linux certification and support matrix for HP laptops.
Asus Linux based eeepc netbooks in USA, India, UK, and various other places across the globe.
EmperorLinux provides Linux laptops with full hardware support under Linux in USA.
LinuxCertified provide Linux laptop and support in USA.
Linuxemporium provide Linux laptop and support in UK.
System76 provides Ubuntu Linux laptop and support in USA and Canada.
Zareason provides Ubuntu Linux laptop in USA, but claims to ship to many other places across the globe.

By ၾဆာပလိတ္